Από την Πόλη Σκηνή στην Πόλη Πρωταγωνιστή*

Νέες Αφηγηματικές Χαρτογραφήσεις της Αθήνας

καρέ από την ταινία Tungsten

“Ο Ξεναγός” και “Tungsten”. Δύο φαινομενικά άσχετες ταινίες προβάλλονται μαζί (κοινή διανομή, κοινό εισιτήριο) με τον επεξηγηματικό υπότιτλο “Δύο ταινίες για την Αθήνα”. Δύο σκηνοθέτες με εντελώς διαφορετικό βλέμμα, πού μόνο ίσως κοινό έχουν το νεαρό της ηλικίας τους, αναγκάζονται(;) να συνυπάρξουν στην ίδια αίθουσα. Όπως όμως έσπευσαν να υπογραμμίσουν τύπος και κριτικοί, σημασία έχει ότι πρωταγωνίστρια και στις δύο ταινίες είναι η Αθήνα**. Ίσως.

View 2films4athens ο διαδραστικός χάρτης με τις τοποθεσίες των γυρισμάτων για τις δύο ταινίες

Αυτό που έχει για μας ενδιαφέρον είναι το πως ένας χάρτης μιας πόλης, η εικόνα της και η ίδια η πόλη μπορούν να αποτελέσουν σκηνοθετικά και αφηγηματικά εργαλεία. Όλα ξεκινούν από την ανάγκη του κινηματογράφου να αφηγηθεί μια ιστορία και μια σύγχρονη απαίτηση για ρεαλισμό και αληθοφάνεια. Σε αυτά τα πλαίσια η πόλη, οι γωνίες της, οι δημόσιοι και ιδιωτικοί της χώροι και το τοπίο της γίνονται το υπόβαθρο πάνω στο οποίο στήνεται μια πλοκή. Όταν δε το κοινό στο οποίο απευθύνεται η ταινία είναι κάτοικοι της ίδιας αυτής πόλης, τότε πέρα από την αληθοφάνεια επιτυγχάνεται και κάτι ακόμα, η ταύτιση και το αίσθημα του οικείου. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με μια σύγχρονη σκηνοθετική ματιά με έμφαση στο αστικό τοπίο και την εικόνα της πόλης έχει οδηγήσει σε όλο και περισσότερη έμφαση στο ρόλο της στην αφήγηση.

Ας επιστρέψουμε όμως στην Αθήνα. Πολλοί σκηνοθέτες έχουν φλερτάρει μαζί της και έχουν αναδείξει όμορφες, παράδοξες ή και σκοτεινές πλευρές της (βλ. φιλμογραφία). “Ο Ξεναγός” και το “Tungsten” είναι δύο πολύ καλά παραδείγματα της τελευταίας χρονιάς. Ένα άλλο παράδειγμα, και μάλιστα από την τηλεόραση, είναι η νέα σειρά της ΕΡΤ, “Μικροπόλεις”. Από τα πρώτα δύο επεισόδια, καθώς και από το υλικό που έχει ήδη ανάβει στο μπλόγκ της σειράς, παρατηρούμε πως εδώ η Αθήνα όχι μόνο έχει έρθει στο προσκήνιο, αλλά έχει αποκτήσει ξεκάθαρα πρωταγωνιστικό ρόλο. Όλη η δομή της σειράς-ντοκιμαντέρ βασίζεται στο χωρισμό της Αθήνας κατά περιοχές. Από τις γνωστές περιοχές της Αθήνας επιλέχθηκαν αυτές με το περισσότερο ενδιαφέρον, ή μάλλον αυτές που έχουν να πουν μια ιστορία. Έτσι, κάθε επεισόδιο έχει και μία θεματική που προήλθε από την συγκεκριμένη περιοχή της Αθήνας (πχ_τα δύο πρώτα επεισόδια, “Κυψέλη-Το Υπόγειο” και “Εξάρχεια-Οι Τοίχοι”). Η θεματική του κάθε επεισοδίου βασίζεται σε μια συγκεκριμένη ποιότητα χώρου, μοναδική στην κάθε περιοχή, και με βάση αυτή επιλέγονται κάποιοι κάτοικοι που μας διηγούνται τις δικές τους ιστορίες. Τα πρόσωπα έρχονται δηλαδή σε δευτερεύοντα ρόλο σε σχέση με τον χώρο τον οποίο θέλει να περιγράψει ο σκηνοθέτης. Μέσα από τις μικρές ιστορίες των κατοίκων της, η πόλη γίνεται ο πρωταγωνιστής.

Η καθημερινή μας βόλτα στην Αθήνα μπορεί να ιδωθεί ως μια διαδοχή από κινηματογραφικές εικόνες. Όταν όμως ο κινηματογράφος κάνει την Αθήνα πρωταγωνίστρια, τότε η εικόνα της θα ανακατασκευαστεί στο συλλογικό μας ασυνείδητο και η λειτουργία της ταύτισης θα αντιστραφεί. Ίσως αρχίσουμε να νιώθουμε την ίδια μας την πόλη πιο οικεία. Ίσως, από την άλλη, ο κινηματογράφος χάσει λίγη από τη μαγεία του.


#Για όσους δεν βλέπουν τηλεόραση: Εξάρχεια-Οι Τοίχοι

*Βλ. “Από την Πόλη Οθόνη, στην Πόλη Σκηνή του Σ. Σταυρίδη. Ο Σταύρος Σταυρίδης είναι Επίκουρος Καθηγητής στην Αρχιτεκτονική του Ε.Μ.Π. και καλλιτεχνικός και επιστημονικός σύμβουλος της σειράς “Μικροπόλεις”

**Βλ. “Με Πρωταγωνίστρια την Αθήνα”, Δήμητρα Τριανταφύλλου A.V. 17-23 NOE 2011

“Οριακές Στιγμές σε Οριακή Πόλη”, Μαρία Κατσουνάκη, Ένθετο “Τεχνες & Γράμματα” της Καθημερινής, 27 ΝΟΕ 2011