Πως έμαθα να μην ανησυχώ και αγάπησα τη βόμβα

You can't fight in here, this is the War Room!

Μέρος Α_Από τον Dr Strangelove στον Αρκά

   Με βάση τη νουβέλα «Κόκκινος Συναγερμός» και το ταλέντο του Πήτερ Σέλλερς, ο Στάνλεϋ Κιούμπρικ κτίζει το 1964 την ταινία «Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb».  Αναδεικνύοντας τα χιουμοριστικά στοιχεία ενός σεναρίου που βασίζεται στην ολική καταστροφή, ο σκηνοθέτης δημιουργεί κωμικοτραγικές καταστάσεις και ασκεί κριτική στον μιλιταρισμό,  την πολιτική και την ηθική σε ένα ψυχροπολεμικό πλαίσιο. Η παράνοια ενός στρατηγού, ο υπερβολικός ζήλος ενός πιλότου και μια μηχανή υπέρτατης καταστροφής θα οδηγήσουν κλιμακωτά (spoiler) σε ένα επικό φινάλε με απανωτές πυρηνικές εκρήξεις. Λίγο πριν την καταστροφή, ο επιστημονικός σύμβουλος των Αμερικάνων θα προτείνει, ως λύση για την επιβίωση του ανθρωπίνου είδους, την κατασκευή υπόγειων Vaults. Μέσα σε αυτά ένα δείγμα της ανθρωπότητας, επιλεγμένο με ύποπτα κριτήρια και αναλογία ανδρών-γυναικών 1-10(!),  θα πρέπει να επιβιώσει για τουλάχιστον 100 χρόνια, προστατευμένο από τη ραδιενέργεια. 

Εικονογράφηση των Vaults από χάρτη του Fallout.

   Κάπως έτσι, και από εκεί που μας άφησε ο Κιούμπρικ, ξεκινά το σενάριο του βιντεογκέιμ Fallout. Ο κεντρικός ήρωας βλέπει, για πρώτη φορά στη ζωή του, το φως του ήλιου καθώς βγαίνει από την υπόγεια κιβωτό προς αναζήτηση αποθεμάτων νερού για την κοινότητα. Βγαίνοντας από ένα προστατευμένο περιβάλλον θα έρθει αντιμέτωπος με την κόλαση της επιφάνειας. Αίμα, Βία, διαμελισμοί, Τρανσέξουαλ μεταλλαγμένοι, γιγάντιες κατσαρίδες και σατανικά Ρομπότ θα ακολουθήσουν.

   Έξω από τον επιμελώς σχεδιασμένο χώρο των Vaults, με τα μοντερνιστικά πρότυπα του Minimun Existence και τους τόνους μπετόν, η σκληρή πραγματικότητα του κόσμου που απέμεινε από την καταστροφή βασίζεται στην αναρχία και τον αυτοσχεδιασμό. Άνθρωποι συνυπάρχουν με μεταλλαγμένους και είτε δομούν νέους οικισμούς με βάση πρωτόγονες και αρχετυπικές δομές, είτε καταλαμβάνουν ερείπια πόλεων και τις αναδομούν με επαναχρήσεις και «μεταλλάξεις» σε υπάρχοντα κελύφη. Στη διάρκεια του παιχνιδιού το γκροτέσκο και το αυτοσχέδιο γίνεται επικίνδυνα θελκτικό. 

Το εσωτερικό της Vault 13 με τα high-tech δωματιάκια-κατοικίες.

Η Junktown, τυπικό δείγμα αυτοσχέδιας πόλης στον κόσμο του Fallout.

   Στο ίδιο μετά-αποκαλυπτικό τοπίο τοποθετεί τους δύο ήρωές του και ο Αρκάς στο κόμικ «Μετά την Καταστροφή».  Ένας εκφυλισμένος διανοούμενος και ένας κυνικός αμόρφωτος προσπαθούν να επιβιώσουν και μέσα από το παράδοξο της συνήπαρξής τους πηγάζει το γνωστό καυστικό χιούμορ του Αρκά.  Αυτό που μας ενδιαφέρει στο έργο αυτό είναι η ολοκληρωμένη εικόνα του Ελληνικού αστικού τοπίου που δομείται πάνω σε ένα σενάριο καταστροφής.  Σε αυτό το τοπίο με τις γκρεμισμένες πολυκατοικίες, τα αναποδογυρισμένα αμάξια και τα ακατάληπτα σύνολα οικοδομικών υλικών θα επιχειρήσουμε να ταξιδέψουμε…

Μέρος Β_Μετά-αποκαλυπτική Αθήνα

   Ο Ψυχρός Πόλεμος έχει τελειώσει, οι πυρηνικές κεφαλές σκονίζονται σε κάποιο ράφι, τα Bunkers του Βερολίνου είναι τουριστικό αξιοθέατο και οι αφίσες με οδηγίες σε περίπτωση ατομικής βόμβας είναι γραφιστικό βίνταζ.

   Ή μήπως όχι; Η πρόσφατη καταστροφή της Φουκουσίμα μας υπενθύμισε πως η ραδιενέργεια δεν αποτελεί απαραίτητα προϊόν πολέμου ή βομβαρδισμού. Μια αλυσιδωτή αντίδραση που ξεκίνησε με σεισμό και τσουνάμι κατέληξε σε πυρηνική καταστροφή.  Έτσι, στην άλλη πλευρά του πλανήτη, η Γαλλία, με τεράστια ποσά ενέργειας της να παράγονται σε ατομικούς αντιδραστήρες, αναγκάστηκε να αυξήσει τα μέτρα ασφαλείας και κάτοικοι πολλών ευρωπαϊκών χωρών να διαδηλώσουν ενάντια στην ατομική ενέργεια.
    Αυτός ο φόβος για την καταστροφή δεν ευδοκιμεί τυχαία στα αστικά περιβάλλοντα. Μητροπολιτικά σύνολα, με μεγάλες πυκνώσεις πληθυσμού και εύθραυστες δομές, είναι τα πιο ευάλωτα σε τέτοιου είδους καταστροφές. Το Τόκυο μπορεί να είναι οργανωμένο απέναντι στο σεισμό, όπως η Νέα Υόρκη στην τρομοκρατία, αλλά αυτό που πρώτα απ’όλα μας έχουν διδάξει οι φυσικές καταστροφές είναι ότι χτυπούν όταν και όπου δεν τις περιμένουμε.

Το εργοστάσιο της Ρικομέξ, μετά το σεισμό του '99

   Ας θυμηθούμε το σεισμό το Σεπτέμβριο του 1999 στην Αθήνα. Ο καθένας μας μπορεί να θυμάται τι ακριβώς έκανε την ώρα του σεισμού και λιγότεροι  το θάνατο 143 ανθρώπων, τον τραυματισμό χιλιάδων και τις ανυπολόγιστες καταστροφές στο δομημένο περιβάλλον. Μαζί με αυτόν φυσικές καταστροφές όπως πλημύρες και καταιγίδες και άλλες, όχι και τόσο φυσικές, όπως οι συνηθισμένες καλοκαιρινές και προεκλογικές πυρκαγιές.

   Ας μεταφερθούμε τώρα στο Σεπτέμβριο του 2012, 13 χρόνια μετά, πάλι στην Αθήνα και ας υποθέσουμε ότι γίνεται ένας αντίστοιχου μεγέθους σεισμός.  Αν σε αυτό το σενάριο προσθέσουμε τις εξής παραμέτρους: την παλαιότητα του μεγαλύτερου μέρους των κτιρίων (βλ. πολυκατοικίες του ’60-‘70), την οικονομική κρίση, τον αντιδραστήρα του Δημόκριτου(;), την αποδεδειγμένη ανικανότητα του κρατικού μηχανισμού και το ενδεχόμενο ενός ακόμη πιο εξαγριωμένου Εγκέλαδου, τότε έχουμε ένα 100% Αθηναϊκό κοκτέιλ καταστροφής!

   Αυτό το σενάριο, αν και έχει μια προφανή διάσταση Λιακοπουλεϊσμού, παραμένει στα όρια του ρεαλιστικού. Επιπλέον, όσο θα είχε να προσφέρει στα μίντια τηλεθέαση, άλλο τόσο έχει να προσφέρει στην συζήτηση περί αρχιτεκτονικής και το σχεδιασμό σε εποχές κρίσης. Είτε αυτό λέγεται Emergency Housing, νέοι αντισεισμικοί κανονισμοί, αναστυλώσεις, είτε ένα όραμα για μια νέα κοινωνία, και κατ’επέκτασην αρχιτεκτονική, για την εποχή «μετά την καταστροφή».